Harita - Swansea (City and County of Swansea)

Swansea (/ˈswɒnzi/ swon-zee; Galce: Abertawe [abɛrˈtauɛ]), Birleşik Krallık'ta Galler'in güneyinde, eskiden Glamorgan Kontluğu'na bağlı ve şimdi kendi adı altında Swansea Şehir ve Kontluğu yöresel idaresine bağlı, Atlantik Okyanusu kıyısında bir büyük liman ve sahili olan ve şehir statüsü taşıyan bir idare ve yerleşim merkezidir. Galce adı Abertawe olup Tawe Nehri ağzı anlamındadır. Swansea'nin bağlı olduğu vilayet Swansea kentsel alanını kapsadığı gibi, çok tanınmış bir kırsal tabiat alanı olan Gower Yarımadası ile kırsal Lliw tepelerini de kapsamaktadır. Swansea şehir olma statüsünü 1969'da, şimdiki Kral III. Charles'ın Galler prensi olarak atanması sırasında bir şeref olarak almıştır. 1982 ise Swansea yöresel idaresinin başkanına Lord Mayor unvanı taşıma şerefi verilmiştir.

Önceleri bir ufak kasaba ve liman olan Swansea 18. yüzyılda ve 19. yüzyılda Sanayi Devrimi sırasında çok büyük gelişme gösterip, gayet çok hızla büyük bir işçi sınıfını barındıran bir nüfus merkezi ve istihdam sağlayan ağır sanayi merkezi olmuştur. Fakat 20. yüzyılda Birleşik Krallık'ın ağır sanayisinin çöküp, en sonunda hemen hemen ortadan kalkması ile özellikle Swansea (ve orada bulunan Aşağı Swansea Vadisi) bir endüstriyel harabe alanına dönmüştür. II. Dünya Savaşı'nda da o zamanlar hâlen bulunan ağır sanayi tesisleri dolayısıyla Swansea büyük Alman uçak bombardıman hücumlarına hedef olmuş ve şehir merkezi yerle bir olmuştur.

Swansea şehir merkezi II. Dünya Savaşı'ndan sonra yenilenmeye başlamıştır. Şehir merkezinde bulunan Marina, Glynn Vivia Sanat Galerisi, Swansea Müzesi, Dylan Thomas Merkezi, Çevre Merkezi ve (Avrupa'daki kapalı pazardan en büyüklerinden biri olan) Kapalı Pazar hep 20. yüzyıl ikinci yarısında yapılan binalar arasındadır. 1978'de Quadrant kapalı alışveriş merkezi, 1982'de St David Merkezi, 1970'te BT Kulesi, 1976'da Alexandra House binası, 1982'de Vilayet İdare Merkezi, 2005'te Ulusal Sahil Müzesi yapılıp açılmıştır. Swansea hâlen yenilenip gelişme göstermektedir.

Swansea arkeolojik bakımdan Gower Yarımadası'nda bulunan tarih-öncesine ait kalıtlar ve şehir içinde bulunmuş olan Roma zamanı kalıtlar dolayısıyla eski bir yerleşke olduğu sanısı doğurmakta ise de şehrin Vikingler tarafından Güney Galler'de kurulan bir sahil yerleşkesi olduğu adından anlaşılmaktadır. Bir Viking ismi olan "Sven"'in biraz yanlış söylenimi olan "Sweyn" ile eski Norse diline göre "körfez" olan "sey"den oluşup Svewn'in körfezi anlamına geldiği iddia edilmekte ve böylece şehrin isminin söyleniminin 'svan-si' değil, 'svans-i' (ˡswɒnzi') olması gerektiği bildirilmiştir. Şehrin Galce ismi olan "Aber Tawy" ise 13. yüzyılda yazılmış Galce şiirlerde ilk defa kullanılmıştır.

Normanlar İngiltere'yi zapt ettikten sonra Gower adı ile bir Galler Sınırı için lordluk bölgesi ihdas etmişlerdir. Bu bölgenin baş kasabası olarak Swansea seçilmiş ve Galler'de ilk olarak kasaba/belde olma beratları Swansea'ye verilmiştir. Şehrin modern isminin bir şekli olan 'Sweynesse' ise ilk defa 1158-1184 arasında 3. Warwick Baronu William de Newburgh'a verilmiş bir beratta görülmektedir. Bu berata göre Swansea'nin statüsünün "belde (borough)" olduğu ve bu kasabada yaşayanların da "beldeli (burgess)" olmaya hak kazandıkları kabul edilmektedir. 1215'te Kral John tarafından verilen ikinci bir berata göre ise beldenin ismi "Sweyneshe" olarak görülmektedir. Bu dönemden elde kalmış olan kasaba mühründe ise kasabanın adı "Sweyse" olarak verilmiştir.

1550ye kadar Swansea'nin limanı İngiltere'ye Galler'in içlerinde bulunan madenlerden çıkarılıp getirilen kömür ve çok büyük miktarlarda tarım topraklarını iyileştirmek için kullanılmak üzere, kireç taşı göndermek için liman terminali olmuştur. Bu sıralarda İngiltere'de Batı Bölgesi, Cornwall ve Devon sahilleri ile geliştirilen ticari bağlantılar ve mahalli kömür bulunması, Swansea'de büyük bakır arıtım ve üretim fabrikalarının açılmasına imkân sağlamıştır.

1720'de bile Swansea'de çok sayıda dışarıdan deniz yoluyla getirilen bakır cevherini işleyip arıtılmış bakır üreten fabrikalar bulunmaktaydı. Bunu takiben Gower yarımadasından başlayarak ta Güney Galler ülkesinin vadilerinin içlerine kadar birçok yerde kömür madenleri açılmaya başlamış ve maden cevheri arıtmacılığı Swansea'de diğer metallere de yayılmıştır. Sonraki bir 150 yılda Swansea'de bakır üretimi yanında, arsenik üretimi, çinko üretimi, kalay üretimi ile kalaylı teneke ve seramik üretimi üzerinde birçok fabrika faaliyete geçmiştir. Bu fabrikalarda çalışmak üzere Swansea'ye gelip yerleşen işçiler ile 17. yüzyılda, 1801'e kadar, şehrin nüfusu %500 artış göstermiş ve artış hızı azalmakla beraber Swansea'nin 19. yüzyılda büyümesi devam etmiştir. Bu gelişme 1880'li yıllarda İngiltere'de işlenen bakırın %80 Swansea'de üretilmesi zirvesine kadar devam etmiştir. Ancak sonra metal arıtma sanayilerinde gerileme başlamış ve 20. yüzyılın başlarında bir çöküme dönüşmüştür. Bu yüzyılın ikinci yarısında Swansea'nin eski fabrikaları kapanmıştır; özellikle Aşağı Swansea Vadisi bir endüstriyel mezarlık gibi fabrika kalıntılarıyla ve onların maden cevherini işledikten sonra geriye bıraktıkları dağlar gibi artık maddelerle dolu bulunmaktaydı.

Bu nedenle de Swansea limanı da atıl kalmıştır. Şu anda Swansea'nin eski limanındaki Kuzey Dokları Tawe Parkı; Güney Dokları Marina olmuştur. Limanın ancak şehir dışında bulunan kısımları eskisine nazaran çok küçük hacimde liman hizmetleri görmektedir.

İkinci Dünya Savaşı da Swansea için bir başka gerçek yıkıma yol açmıştır. Swansea'nin İngiltere'nin savaş gücüne, özellikle metal üretimi dolayısıyla, yaptığı büyük katkılar nedeniyle, Alman hava kuvvetleri şehre ve limana birkaç büyük bombardıman hücumu yapmış ve şehri ve limanı yerle bir etmeye çalışmıştır. Bu nedenle şu anda Swansea'de eski binalar az bulunmakta ve Swansea şehri 1950'lerde ve daha sonra yapılan binalar ile dolu bulunmaktadır.